Đèn lồng Nhật Bản là một biểu tượng của nghệ thuật và ánh sáng tâm linh giống như chiếc đèn lồng của Việt Nam. Tuy nhiên, sự khác biệt về nền văn hóa và nghề thủ công truyền thống đã tạo nên một số nét khác biệt riêng rẽ. Lồng đèn Nhật Bản độc đáo bởi việc sử dụng giấy washi – loại giấy làm từ sợi cây có tên “mitsumata”, giúp khuếch tán ánh sáng dịu mắt và cuốn hút. Công nghệ thủ công tỉ mỉ tạo nên độ bền cao và hình dáng thanh thoát. Trong vai trò làm đẹp không gian và  kết nối tâm linh, lồng đèn được trang trí ở khắp mọi nơi và trong rất nhiều lễ hội trên khắp đất nước Nhật Bản.

Lịch sử của đèn lồng Nhật Bản

Lịch sử của đèn lồng Nhật Bản bắt nguồn từ Trung Quốc và du nhập vào Nhật Bản trong thời kỳ Heian (794–1185). Ban đầu, đèn lồng được sử dụng trong các ngôi chùa Phật giáo với vai trò chiếu sáng và mang ý nghĩa tâm linh, tượng trưng cho trí tuệ soi sáng con đường giác ngộ. Qua thời gian, lồng đèn đã phát triển thành một phần không thể thiếu trong các nghi lễ, lễ hội và trang trí kiến trúc tại Nhật Bản.

Trong thời kỳ Muromachi (1336–1573), các loại đèn lồng làm bằng đá bắt đầu xuất hiện trong các khu vườn thiền, thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đến thời kỳ Edo (1603–1868), đèn lồng giấy và tre được phổ biến rộng rãi hơn, không chỉ trong đền thờ và lễ hội mà còn trong không gian sinh hoạt hàng ngày của người dân.

Ngày nay, đèn lồng Nhật Bản vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa và tâm linh, và đang trở thành hiện tượng trang trí phổ biến trong nước và nhiều nước trên thế giới .Đèn lồng Nhật Bản cũng được ứng dụng rộng rãi trong thiết kế hiện đại, từ đèn treo nhà hàng, khách sạn đến các sản phẩm trang trí nội thất. Các nghệ nhân không ngừng sáng tạo, kết hợp những vật liệu mới như nhựa, vải cùng công nghệ chiếu sáng hiện đại để tạo ra các mẫu lồng đèn phù hợp với thị hiếu đương đại. Dù được cải tiến, mỗi chiếc đèn lồng vẫn mang đậm dấu ấn văn hóa cổ truyền, làm nên biểu tượng “kết nối quá khứ và hiện tại”, làm sâu sắc thêm giá trị văn hóa và tâm linh cho cuộc sống.

Công nghệ sản xuất đèn lồng Nhật Bản

Sản xuất đèn lồng Nhật Bản là một quá trình thao tác tỉ mỉ, kết hợp giữa kỹ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại. Tùy thuộc vào loại đèn lồng, các bước chế tác có thể khác nhau, nhưng nhìn chung, việc sản xuất gồm các công đoạn chính như sau:

• 1. Chuẩn bị khung đèn lồng :
  • Khung lồng đèn thường được làm từ tre già, đã được ngâm và sấy khô để đảm bảo độ bền, dẻo dai và chống mối mọt. Tre được uốn thành các hình dạng phù hợp, như tròn, bầu dục hoặc dài, tùy theo thiết kế. Công đoạn này đòi hỏi sự khéo léo và chính xác của các nghệ nhân, vì khung là phần quyết định hình dáng và độ bền của đèn lồng.
• 2. Chế tác giấy đèn lồng :
  • Giấy washi, một loại giấy thủ công truyền thống, là vật liệu chính để bọc lên khung. Loại giấy này được làm từ sợi thực vật như cây dâu tằm, mitsumata hoặc gampi. Để đảm bảo độ bền và vẻ đẹp, giấy washi thường được xử lý bằng dầu hoặc lớp sơn mỏng để chống thấm và tăng khả năng chịu nhiệt.
  • Hiện nay, công nghệ sản xuất giấy hiện đại cũng được áp dụng, giúp tạo ra các loại giấy có họa tiết, màu sắc và độ trong suốt khác nhau, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường.
• 3. Gắn giấy lên khung đèn lồng:
  • Giấy washi được cắt thành từng mảnh theo kích thước của khung và dán thủ công lên bề mặt bằng keo tự nhiên (như hồ làm từ bột gạo). Nghệ nhân sẽ cẩn thận vuốt giấy để tránh nếp gấp hoặc rách. Đối với các loại đèn lớn, từng mảnh giấy được nối ghép khéo léo để tạo nên sự liền mạch.
• 4. Trang trí và họa tiết đèn lồng:
  • Trang trí là bước tạo dấu ấn riêng biệt cho mỗi chiếc đèn lồng. Các họa tiết truyền thống như hoa anh đào, núi Phú Sĩ, hoặc chữ Kanji thường được vẽ bằng tay bởi các nghệ nhân. Một số sản phẩm hiện đại sử dụng công nghệ in hoặc cắt laser để tạo hoa văn sắc nét và phong phú.
• 5. Lắp đặt ánh sáng đèn lồng:
  • Truyền thống, đèn lồng Nhật Bản sử dụng nến làm nguồn sáng. Ngày nay, các bóng đèn LED được sử dụng thay thế, mang lại hiệu quả chiếu sáng tốt hơn và thân thiện với môi trường. Công nghệ cảm biến và pin sạc không dây cũng được tích hợp vào các loại đèn lồng hiện đại, tăng tính tiện dụng và độ an toàn.
• 6. Kiểm tra và hoàn thiện đèn lồng:
  • Mỗi chiếc đèn lồng sau khi hoàn thành đều được kiểm tra tỉ mỉ để đảm bảo không có lỗi ở khung, giấy hoặc hệ thống chiếu sáng. Cuối cùng, đèn lồng được đóng gói cẩn thận để bảo vệ sản phẩm trong quá trình vận chuyển.

Đặc điểm nổi bật :

Công nghệ sản xuất đèn lồng Nhật Bản ngày nay không chỉ giữ gìn giá trị truyền thống mà còn ứng dụng các kỹ thuật hiện đại, từ chế tác vật liệu bền vững đến tích hợp công nghệ chiếu sáng thông minh. Điều này giúp đèn lồng không chỉ giữ được vẻ đẹp nguyên bản mà còn đáp ứng nhu cầu sử dụng trong cuộc sống hiện đại tại Nhật Bản, và đang lan tỏa đi khắp thế giới.

Sự đa dạng trong ứng dụng trang trí của đèn lồng Nhật Bản

Đèn lồng Nhật Bản được ứng dụng đa dạng trong trang trí, tạo nên những không gian độc đáo và giàu ý nghĩa .

Trang trí lễ hội truyền thống

• Trong các lễ hội lớn của Nhật Bản như Obon, Tanabata hay Gion Matsuri, đèn lồng là một phần không thể thiếu. Hàng trăm chiếc đèn lồng được treo dọc theo các con phố, trên cổng torii, hoặc thả trôi sông, tạo nên khung cảnh lung linh và thiêng liêng. Những chiếc đèn mang họa tiết truyền thống thường đại diện cho sự tưởng nhớ tổ tiên, cầu chúc bình an và may mắn cho thế gian.

Trang trí nhà ở

Trong không gian sinh sống, đèn lồng được sử dụng để tạo điểm nhấn ấn tượng và tâm linh .

• Đèn treo: Được treo trên hiên nhà, trong vườn hoặc trong phòng khách, mang lại ánh sáng dịu nhẹ và không gian ấm áp.
• Đèn bàn hoặc đèn đứng : Phù hợp cho các phòng thiền, góc đọc sách, hoặc phòng ngủ, tạo cảm giác thư thái và thanh tịnh.
• Đèn trang trí sân vườn: đèn lồng thường xuất hiện trong các khu vườn Nhật, làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên và góp phần tạo nên sự hài hòa tổng thể của cảnh quan.

Trang trí nhà hàng và khách sạn

• Các nhà hàng Nhật Bản và khách sạn thường sử dụng đèn lồng để tạo không gian mang đậm chất văn hóa xứ sở hoa anh đào. Đèn lồng lớn treo trước cửa quán ăn thường mang tên quán hoặc những thông điệp chào đón. Trong không gian nội thất, đèn lồng tạo ánh sáng ấm cúng, giúp khách hàng có cảm giác thư giãn và thân thiện.

Trang trí sự kiện:

• Đèn lồng Nhật Bản ngày nay còn được ứng dụng trong các sự kiện như tiệc cưới, hội nghị, hoặc các buổi triển lãm. Những chiếc đèn lồng đầy màu sắc có thể được treo trên cao, đặt trên bàn tiệc, hoặc sử dụng làm đạo cụ chụp ảnh, tạo nên không gian đầy cảm xúc ấn tượng với vẻ đẹp của truyền thống gắn kết với hiện tại .

Trang trí thương mại và quảng bá thương hiệu

• Nhiều cửa hàng và thương hiệu quốc tế sử dụng đèn lồng Nhật Bản để làm nổi bật phong cách Á Đông. Các đèn lồng được thiết kế với màu sắc, logo, hoặc họa tiết riêng để quảng bá thương hiệu trong các dịp khai trương hoặc sự kiện quảng cáo.

Ứng dụng trong lễ hội quốc tế

• Lồng đèn Nhật Bản cũng được sử dụng trong các lễ hội quốc tế như Tết Trung thu ở các nước châu Á khác hoặc làm đồ trang trí mùa Giáng sinh. Những chiếc đèn lồng với họa tiết truyền thống kết hợp cùng biểu tượng phương Tây như cây thông hoặc ngôi sao mang lại sự giao thoa văn hóa độc đáo.

Ý nghĩa tâm linh trong ứng dụng đèn lồng Nhật Bản

Đèn lồng Nhật Bản phản ánh niềm tin và triết lý sâu sắc trong văn hóa tâm linh của người Nhật .Chiếc đèn lồng là sự kết nối tinh tế giữa ánh sáng, nghệ thuật và niềm tin tâm linh. Mỗi chiếc đèn lồng đều có thông điệp đặc biệt, giúp con người kết nối với thế giới tâm linh, nhận ơn an lành và thể hiện lòng biết ơn sâu sắc những người đã khuất .

1. Biểu tượng của ánh sáng soi đường dẫn lối .

Trong tâm linh của người Nhật, ánh sáng từ đèn được coi là ánh sáng của trí tuệ tâm linh ,dẫn dắt con người vượt qua những khó khăn tăm tối. Đặc biệt trong các đền thờ Shinto và chùa Phật giáo, đèn lồng thường được đặt dọc lối đi hoặc gần các tượng thần, tượng Phật, mang ý nghĩa dẫn lối cho con người đi tới sự giác ngộ và an nhiên .

2. Kết nối giữa con người và thần linh

Lồng đèn được xem là cầu nối giữa thế giới con người và thần linh. Trong các lễ hội Obon, những chiếc đèn lồng thắp sáng không gian, được treo hoặc thả trôi sông, mang ý nghĩa dẫn đường cho linh hồn tổ tiên trở về thăm gia đình. Ánh sáng dịu nhẹ từ đèn lồng không chỉ làm ấm không gian mà còn thể hiện lòng tôn kính với tổ tiên và thần linh.

3. Tượng trưng cho sự bảo vệ

Trong văn hóa Nhật Bản, ánh sáng từ đèn lồng còn mang ý nghĩa xua đuổi tà ma, bảo vệ sự an lành cho gia đình và cộng đồng. Những chiếc đèn lồng lớn, thường được đặt ở cổng hoặc trước cửa đền thờ, được cho là ngăn cản các thế lực xấu xâm nhập.

4. Chúc bình an và may mắn

Đèn lồng, với những dòng chữ hoặc họa tiết đặc biệt thường mang theo thông điệp chúc phúc. Tại các lễ hội, người ta thường ghi điều ước hoặc lời cầu nguyện lên đèn lồng, treo chúng tại đền chùa để mong đạt được những điều tốt lành trong cuộc sống.

5. Sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên

 Đèn lồng  trong các khu vườn Nhật không chỉ mang ý nghĩa trang trí mà còn tượng trưng cho sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người. Ánh sáng từ những chiếc đèn lồng này tạo nên cảm giác thanh tịnh, giúp con người kết nối sâu sắc hơn với không gian xung quanh, đồng thời nhắc nhở về sự cân bằng tâm khí trong cuộc sống.

6. Tưởng nhớ và biết ơn

Trong các nghi lễ tưởng nhớ tổ tiên hoặc các lễ hội lớn, đèn lồng đóng vai trò như một biểu tượng để bày tỏ lòng biết ơn với người đã khuất và các vị thần bảo hộ. Lễ hội thả đèn lồng trôi sông là minh chứng rõ ràng nhất, khi từng chiếc đèn lồng mang theo lời cầu nguyện và lòng thành kính được gửi gắm vào dòng nước, tạo nên một không gian thiêng liêng vô cùng .

JFJ chúng tôi rất hân hạnh được giấy thiệu đến bạn những chiếc đèn lồng được sản xuất bởi công ty chuyên sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ nổi tiếng tại Nhật bản.

Cám ơn bạn đã đọc và trải nghiệm .

Đỗ Thị Hòa